Zachęcam wszystkich uczniów, rodziców i nauczycieli do lektury artykułu, przygotowanego głównie w oparciu o artykuł z Głosu Nauczyciela Nr 39 z dnia 23.09.2020 pod tytułem „Mam do tego prawo” psychologa Magdaleny Goetz.
„Rezyliencja (ang. resilience) i samowspółczucie (ang self- compassion) przydatne kompetencje psychiczne do radzenia sobie w trudnych sytuacjach”.
Co pozwala nam stawiać czoła wielu przeciwnościom? Dzięki czemu możemy nie tylko się z nimi zmierzyć i je pokonać, ale także wyjść z trudnej sytuacji silniejsi niż wcześniej? W jaki sposób kształtuje się nasza zdolność radzenia sobie z wyzwaniami i elastycznego przystosowywania się do zmiennych, nie zawsze sprzyjających okoliczności?
Nasza droga życiowa zależy od trzech czynników: tego, jak radzimy sobie z trudnościami, jak chronimy swoje słabości oraz jak zwiększamy swoje zasoby. Nie zawsze mamy wpływ na innych ludzi i okoliczności zewnętrzne. Możemy jednak polegać na swoich siłach wewnętrznych, wzmacniać je i rozwijać. O tym, jak to robić, piszą w swojej książce pod tytułem: „Rezyliencja. Jak ukształtować fundament spokoju, siły i szczęścia” R. i F. Hanson.
Nasze mentalne zasoby stanowią o naszej rezyliencji, czyli umiejętności radzenia sobie z przeciwnościami i stawiania czoła wyzwaniom na drodze do wykorzystania pojawiających się możliwości. Rezyliencja sprzyja także dobrostanowi, kształtuje fundament spokoju, wewnętrznej siły i szczęścia. W książce pokazane są sposoby jak rozwinąć 12 kluczowych dla niej kompetencji psychicznych: współczucie, uważność, uczenie się, siłę charakteru, wdzięczność, wiarę w siebie, spokój, motywację, intymność, odwagę, dążenia i szczodrość.
Rezyliencja to zdolność radzenia sobie z trudnościami i stawiania czoła wyzwaniom, jakie pojawiają się na drodze do celu, czy wykorzystywania nadarzających się możliwości. Ta rozwinięta zdolność umożliwia:
- szybsze i pełniejsze dochodzenie do siebie po zachwianiu równowagi psychofizycznej ( np. po stresującym doświadczeniu)
- skuteczniejsze zapobieganie zaburzeniom powiązanym ze stresem (jak zaburzenia depresyjne, lękowe) lub ich nawrotom
- sprawniejsze funkcjonowanie poznawcze i osiąganie założonym celów w różnych obszarach życia.
Na rezyliencję składa się zbiór umiejętności i postaw, które łącznie budują odporność psychiczną. Jedną z nich jest samowspółczucie. Samowspółczucie (ang self- compassion) to poczucie życzliwej troski wobec samego siebie; rozpoznanie dyskomfortu, przeciążenia czy cierpienia połączonego z pragnieniem, by temu zaradzić. Uczucie to zwykle wywołują w nas inni ludzie lub zwierzęta w potrzebie. Nie użalamy się wówczas nad nimi, tylko chcemy im jakoś ulżyć, pomóc. Jest zaskakujące, jak rzadko ludzie żywią takie uczucia wobec samych siebie w trudnych sytuacjach. Na przykład wiele osób uważa, że powinno zacisnąć zęby, wziąć się w garść i działać dalej, ignorując złe samopoczucie. Inni zaczynają sobie jeszcze dokładać- obwiniając się lub powtarzając, że są kiepscy i nie dają rady. Jeszcze inne osoby szukają wsparcia u innych, w przekonaniu, że sami sobie nie poradzą. Tymczasem samowspółczucie stanowi pierwszy krok do samopomocy. Pozwala udzielić skutecznego wsparcia samemu sobie, ale też otwiera na przyjęcie go ze strony innych ludzi. Od użalania się nad sobą samowspółczucie odróżnia to, iż to pierwsze powoduje rezygnację z podejmowania jakichkolwiek działań. Natomiast samowspółczucie jest pierwszym krokiem do podjęcia działania skutecznego i konstruktywnego. Dzięki samowspółczuciu jesteśmy wstanie znaleźć równowagę między działaniem (dążeniem do osiągnięcia celu) a troską o siebie. Pierwszym krokiem do samowspółczucia jest rozpoznanie tego, co je utrudnia. Bardzo często jest to uwewnętrzniony krytyczny głos, który rozbrzmiewa w naszej głowie.
W praktyce szkolnej to tak może wyglądać: Klaudia w trzecim miesiącu nauki czuje się przeciążona i zauważa, że nie ma siły na to, aby wywiązywać się ze wszystkich obowiązków domowych i szkolnych. Ma też wrażenie, że nie jest w stanie efektywnie wypocząć ani się wyspać.
Działanie pod wpływem wewnętrznego krytyka:
„Klaudia uruchamia myśli: Nie daję rady. Skoro teraz nie daje rady, to co będzie dalej? Muszę się bardziej starać. Dlaczego nie potrafię normalnie uczyć się? Powinnam po prostu robić, co do mnie należy. Jeśli Klaudia znajdzie w sobie jeszcze siłę, to będzie starała się realizować swoje obowiązki, nawet kosztem swojego samopoczucia i odpoczynku. W ten sposób jej siły mogą się wyczerpać, a wówczas do przemęczenia może dojść obwinianie się i spadek poczucia własnej wartości. Taka droga często prowadzi do stanów depresyjnych.”
Działanie na bazie samowspółczucia:
„Klaudia znajduje chwilę dla siebie, żeby pomyśleć. Przyjmuje pozycję zewnętrznego, ale życzliwego obserwatora i przygląda się swojej sytuacji, uczuciom, postępowaniu. Spogląda na siebie trochę tak, jak zrobiłby to wyrozumiały i mądry przyjaciel lub przyjaciółka. Myśli: ten rok szkolny jest szczególnie wymagający, stresujący i trudny ze względu na pandemię. Teraz odczuwam niepokój, stres i przeciążenie tą sytuacją. Wszystkie te trudne stany i emocje są zrozumiałe w tym kontekście i mam do nich prawo. Wiele osób czuje się podobnie. W takiej sytuacji warto jest nie wymagać od siebie za wiele i zatroszczyć się o swoje samopoczucie. Mam do tego prawo, dzięki temu zachowam siły do dalszego działania. Nie będę dokręcała sobie śruby, ale spróbuję swoje obowiązki wykonywać wystarczająco dobrze i efektywnie.” W tym przykładzie widać także zastosowanie dwóch innych umiejętności i postaw związanych z rezyliencją: akceptacji samego siebie i sytuacji oraz uważności na siebie i sytuację.
Podsumowując należy podkreślić, że kierowanie się samowspołczuciem pozwala nadal działać, ale jednocześnie zatroszczyć się o siebie. Odpuścić zbędne wywieranie na siebie presji, ale mimo to pozostać możliwie efektywnymi.
Polecana literatura:
- R. Hanson, F, Hanson „Rezyliencja. Jak ukształtować fundament spokoju, siły i szczęścia”, GWP, Sopot 2018
- G.R. Schiraldi „Siła rezyliencji”, GWP, Sopot 2019
Polecam serdecznie Małgorzata Burian, psycholog/pedagog szkolny
